maandag 25 november 2019

Niet alles is wat het lijkt

Osteopathie kijkt anders naar  klachten.


Wij, in het westen, zijn van kinds af aan opgevoed met het idee dat als je ziek bent, je naar de dokter moet. En voor u denkt, ojee daar begint ie weer, ik heb niets tegen de dokter. Ik stel alleen met enige regelmaat het medisch denkmodel ter discussie, dat kan op zich geen kwaad toch?
Ik weet heus wel dat er binnen wat men noemt "het reguliere circuit" heel veel zinnige dingen worden gedaan en geloof me, als er met mij iets ernstigs aan de hand is ga ik ook gewoon naar de dokter.

Het probleem is vooral dat de huidige medische praktijk in eerste instantie is gebaseerd op het idee van somatogenie. De somatogenie is een stroming binnen de pathologie (ziekteleer) dat er van uitgaat dat voor elke ziekte een objectief aanwijsbare aanleiding moet zijn. Je bent dus alleen ziek als de dokter iets bij je kan vinden.

De nadruk op somatogenie

Binnen de ziekteleer zijn er in feite drie stromingen. Naast de somatogenie heb je nog de psychogenie en de sociogenie.

Bij de psychogenie gaat men ervan uit dat gezondheidsklachten een psychologische oorzaak heeft en bij de sociogenie stelt dat maatschappelijke of culturele oorzaken de oorzaak zijn van ziekte. Elk van deze denkrichtingen heeft binnen de medische praktijk zijn beoefenaren (psycholoog, pedagoog, maatschappelijk werker enz.) maar het eerste aanspreekpunt in onze cultuur is de huisarts en die is van origine vooral een somatogeen denkende practicus. De patiënt zal dus in eerste instantie door een molen gaan op zoek naar de lichamelijke afwijking die verantwoordelijk is voor de klacht of ziekte. Als de huisarts niets kan vinden volgt meestal een verwijzing naar de volgende somatogeen denkende  practicus: de medisch specialist. Bloedonderzoek, röntgenfoto's, scans, echo's, kijkoperaties volgen en als er niets gevonden wordt krijgt de patiënt te horen dat "er niets aan de hand" is of wordt de psycholoog ingeschakeld.

Het manko van de somatogenie

Het uitgangspunt dat elke ziekte of klacht een objectief aantoonbare, lichamelijke afwijking moet hebben heeft twee nadelige consequenties.
  • Veel mensen worden veroordeeld om met hun klachten te blijven lopen, omdat de dokter niets kan vinden.
  • Veel klachten worden ten onrechte gekoppeld aan toevallig gevonden lichamelijke afwijkingen.
  • Bij een gevonden pathologie wordt niet meer breder gekeken naar de verschillende opties om de klachten op te lossen of te verlichten. 
Het eerste punt is denk ik logisch. Als de klachten gebaseerd zijn op iets anders dan pathologie (en daar kom ik straks nog op terug) zal er geen afwijking te zien zijn op de foto's, scans en echo's. De dokter staat op dat moment machteloos en dat is misschien maar goed ook. Vaak genoeg is het zo dat ondanks een duidelijke diagnose er medicatie wordt voorgeschreven of operaties uitgevoerd. Een goed voorbeeld hiervan is de verwijdering van perfect gezonden blinde darmen bij vage buikpijnen.

Het tweede punt vereist wellicht wat meer uitleg. 

Causaliteit

Binnen het medisch model (ook bij ons overigens) bestaat het begrip causaliteit. 
Causaliteit of causaal verband slaat op de relatie tussen oorzaak en gevolg. Als ik de pijn in mijn duim analyseer vanuit de causaliteit stel ik vast (of vermoed ik) dat de hamer en het feit dat die met enige snelheid en kracht contact heeft gemaakt met mijn duim de oorzaak van die pijn is. Omdat iedere practicus in principe uitgaat van het gegeven dat je het gevolg oplost door de oorzaak aan te pakken, gaat ook de arts op zoek naar "de oorzaak" van een ziekte, het zogenoemde.
En hier komt het tweede nadeel van de somatogenie om de hoek kijken. 

Vals causaal verband

In de zoektocht naar de oorzaak van een klacht of ziekte worden regelmatig toeval-bevindingen gedaan. Als je maar genoeg onderzoeken doet, stuit je uiteindelijk vanzelf op een objectief aanwijsbare afwijking, ergens in het lichaam. Als je vervolgens zuiver somatogeen redeneert ontstaat het risico dat je die objectief aanwijsbare afwijking automatisch verantwoordelijk houdt voor de ziekte of klacht zonder je af te vragen of het verband logisch of verklaarbaar is.

Absolute status van de "diagnose"

Als er een objectief aanwijsbare afwijking is gevonden die ook nog eens een logisch causaal verband vormt met de klachten, ben je nog niet gevrijwaard van de beperkingen die puur somatogeen denken met zich mee brengt. Een flink aantal pathologieën zijn namelijk niet of moeilijk behandelbaar. Misschien zijn er geen medicijnen voor die aandoening voorhanden, of is de eventuele operatie te riskant om uit te voeren. Regelmatig worden patiënten naar huis gestuurd met de mededeling "ik kan niets meer voor u doen".

Osteopathie kijkt anders

De visie van de osteopathie vult een aantal van de lacunes in de zorg, die de dominante somatogene benadering veroorzaakt,  op.
Wederom: ik wil niet beweren dat ernstige pathologieën op te lossen zijn met osteopathie! Ik kan daar niet duidelijk genoeg in zijn. Maar anderzijds is zo dat ik als osteopaat te Haarlem dagelijks patiënten help die de oplossing voor hun klachten in het "reguliere circuit" niet hebben kunnen vinden. Als osteopaat zetten naast de pathologie een interessante andere verklaring voor klachten neer, die in veel gevallen de problemen wel helpt op te lossen.

Osteopathie en Dysfunctioneren

Binnen de osteopathie gaan wij namelijk uit van het begrip dysfuntioneren. Het woord dys in dysfunctie betekent "anders". Anders functioneren, dus. Anders dan "normaal" of anders dan "eigenlijk de bedoeling". 
Als een orgaan of structuur in het lichaam anders functioneert dan eigenlijk de bedoeling is stoort dat de normale balans in het lichaam. Het lichaam moet zijn houding of manier van doen aanpassen aan deze verstoring van de balans en dat kan leiden tot overbelasting en klachten op een andere plek in het lichaam. Ik neem, als osteopaat, dat dysfuctioneren waar als bewegingsverlies.

Voor de osteopathie is het lichaam een eenheid.

Een belangrijk uitgangspunt van de osteopathie is dat het lichaam een eenheid is en functioneert als een eenheid. We willen daarmee zeggen dat alles in het lichaam aan elkaar vast zit, bijvoorbeeld door het bindweefsel. Hierdoor worden trekkrachten door het hele lichaam geleidt en die trekkrachten leiden vervolgens ergens tot een fixatie met pijn tot gevolg.

Daarnaast kan een vastzittend orgaan de doorbloeding of bezenuwing van een bepaald gebied verstoren, waardoor andere organen en structuren te weinig bloed krijgen en daardoor ook gaan dysfunctioneren.

Een dysfunctie is niet te zien op een foto of een scan en geldt dus niet als objectief waarneembare afwijking. Maar dysfuncties zijn wel een realiteit en kunnen tot nare klachten leiden. Ook kunnen ze de ernst van een pathologie verergeren. 
Zo heb ik laatst een mevrouw behandeld met een nekhernia en de pijnklachten en bewegelijkheid belangrijk verbeterd door een orgaan in  de buik te behandelen.

Kortom er is meer onder de zon en het is zonde om niet alle beschikbare mogelijkheden te benutten.


Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie!



woensdag 26 juni 2019

Vrijheid!!!!! Word je gelukkig van?

Elk jaar vieren we onze vrijheid, 5 mei, bevrijdt van de Duitsers. Feest!
Maar beseffen we wel dat we op andere manieren onvrij zijn. Keuzevrijheid? We kunnen doen wat we willen …. Of we moeten toch een kookeiland, omdat de mode laat zien dat je er wel bij hoort als je die hebt. Of de nieuwste telefoon of tv. Of heb je al je nieuwe Botox gehaald. Oh je bent al te laat zie ik… je voorhoofd zit al los. Kleine meisjes die “I am so sexy” op hun T-shirt hebben. Zo leuk!!!
Maar is dat wel leuk. Zitten we niet vast aan materiele normen? Zijn we afhankelijk van de oordelen van de omgeving? De juiste schoenen, de juiste trui, de juiste tas, anders word je gepest. Waar is het respect voor onszelf en de anderen dat je mag zijn wie je bent i.p.v. dat je waardevol bent in je juiste spijkerbroek. Je bent een looser als je niet mee doet. Wat een rare wereld is dit toch!!
We zijn zo onzeker, zijn we wel goed genoeg als onze lippen gaan rimpelen. Want als je geen volle lippen meer hebt of borsten dan wordt er misschien niet van ons gehouden. Zou dat het zijn? Zijn we op zoek naar Liefde en Verbinding en denken we dat we het niet waard zijn zonder perfect te zijn.
Het is uitstel. Liefde voor jezelf hoeft niet overdreven te worden, maar een gezonde dosis liefde voor wie jij bent is wel heel prettig. Het maakt je vrijer en onafhankelijker. Dat je de mening van een ander naast je neer kan leggen en kan doen waar jij blij van wordt. Dat je nergens achteraan hoeft te hollen om te voldoen aan wat de wereld van je vraagt. Want dat is natuurlijk een gecreeerd systeem. Dat gaat over wat wij zijn gaan geloven. En dat is onvrijheid. Geloven dat iemand pas van je houdt als je vaak naar de kapper gaat en de juiste plakwimpers op hebt. Er is nix mis met die dingen, als je het doet omdat je er blij van wordt. Niet als substituut voor Liefde.
Met Cranio Sacraal help ik mensen hun potentieel terug te vinden, oude trauma’s of blokkades op te lossen. Leren hoe je meer van JOU kan houden en je tekorten aan te vullen. Hierdoor word je een vrij mens en een stuk gelukkiger. Zelf werken aan waar je tegenaan loopt, zelf verantwoordelijkheid nemen voor je pijn en verdriet. Stoppen met wijzen naar de wereld of medemensen, die jou iets aan doen. Het gaat over innerlijk vrij worden en je pad vinden hier op aarde, daar word je blij van.
Uiteindelijk zakken je rimpels er toch in, de borsten en sixpacks zakken ook en dan blijft er iemand over die er gewoon is en waar je van kan HOUDEN.
Carina Hipke – Praktijk de Witte Roos Haarlem en Heemstede/ co-blogger Axel Staps

woensdag 17 april 2019

De kwalijke kant van symptoombestrijding

De mens wordt soms ziek, het is een feit van het leven.  Zeker tegenwoordig komt dat natuurlijk enorm slecht uit want we moeten aan het werk, de kids moeten naar judo of we willen geen tijd verdoen aan op de bank hangen en een pak tissues leeg snotteren. Soms worden we ook echt ziek, ernstig ziek, levensbedreigend ziek zelfs.
Wat elke ziekte kenmerkt is dat die gepaard gaat met symptomen. De dokter inventariseert de symptomen en identificeert op die manier de ziekte. Anders gezegd, regulier medisch wordt de ziekte gedefinieerd door de specifieke combinatie van bepaalde symptomen. In sommige gevallen is bekend wat de eigenlijke oorzaak is van de ziekte en kan het probleem aan de bron worden aangepakt. Dit is alleen in veel gevallen niet zo en omdat wij, als patiënt, klagen over de symptomen is het regulier medisch beleid vaak gericht op het verminderen van die symptomen.

Nu is dit niet het eerste stukje over het belang van symptomen. Mocht u het interessant vinden lees dan ook "omarm het symptoom". Waar ik het in "omarm het symptoom" vooral heb over de communicatieve functie van symptomen, zit er nog een andere, veel belangrijkere, kant aan symptomen.

De meeste symptomen worden veroorzaakt door het lichaam zelf als onderdeel van het zelfregulerend of zelf herstellend vermogen. De symptomen zijn dus een uiting van een proces, opgewekt door het lichaam, om de oorzaak van de ziekte te bestrijden.
Koorts is hier altijd een mooi illustratief voorbeeld van. Koorts wordt opgewekt door het lichaam om de lichaamstemperatuur te verhogen. De meeste ziektekiemen (voor de mens) gedijen het best bij 37,5 dus gaan ze dood, verzwakken ze of kunnen zich niet meer vermenigvuldigen bij een lichaamstemperatuur van 39-40 graden Celcius. Bovendien gaat koorts gepaard met een hogere hartslag, waardoor de bloedtoevoer (met witte bloedcellen) verbeterd en gaat de locale bloedvaten maximaal open staan of het immuunsysteem ruim baan te geven.

Hoe zinvol lijkt u een ontstekingsremmer nu nog?

Het is van het allergrootste belang om eerst de oorzaak van een ziekte te kennen alleer iets te ondernemen. Dat is wat een osteopaat doet. Als osteopaat in Haarlem ben ik altijd bezig met de vraag waarom het lichaam doet wat het doet en. nog veel belangrijker, wat ik moet doen om het lichaam te helpen zonder dat ik teveel in de weg loop.

Het lichaam heeft een enorm vermogen om zichzelf te genezen en je moet als therapeut erg oppassen dat je dat proces niet negatief beïnvloed. Bescheidenheid past de therapeut. Het lichaam is oneindig veel wijzer.

Axel Staps D.O.-mro, osteopaat
Movere praktijk voor Osteopathie
kijk voor meer informatie op www.osteopathie-movere.com of www.osteopathie-movere.com/osteopathie-haarlem.html

Vindt u mijn blogjes leuk? Abonneer u gerust, het is gratis. Lees ook kinderosteopathie.blogspot.combaby-kwaaltjes.blogspot.com of  https://osteopaat-haarlem.blogspot.com

dinsdag 9 april 2019

Is schoon wel zo gezond???

Volgens de reclames ben je een goede verzorger als je kinderen opvoedt zonder bacterieen. We zijn goed bezig als we ons ontsmetten in het huishouden en op de WC, want die beestjes zijn de oorzaak van ziekten en allerlei ellende. Is dat wel zo?? Dat is maar de vraag.
Bacterieen zijn ook nuttig en horen bij het leven. Ze leven op onze huid, in ons lichaam in bijvoorbeeld de darmen en daar worden we niet ziek van. Daar zorgen ze juist voor ons, om processen in ons lijf goede te laten verlopen, vitamines te maken, de vertering te regelen. Dit loopt goed als er voldoende balans is in het lichaam. Ons immuunsysteem moet zorgen voor deze balans en dat het teveel van bepaalde beestjes wordt opgeruimd.
“Kinderen steeds vaker allergisch” of “allergie in opmars”. Een voorbeeld van artikelen in het nieuws. Hoe zou dat toch komen? Waarom doet het lijf dat? Vechten tegen iets natuurlijks. Is ons afweersysteem in de war misschien?
Dit artikel schrijf ik om gewoon eens na te denken over wat we doen en waarom. Bewustzijn over waarom we alles moeten desinfecteren. Ons lichaam heeft niks meer te doen met al die reinheid. Het leert niet meer hoe het moet, omgaan met natuurlijke zaken.
Een toilet is ook schoon met groene zeep, zonder zee-geurende blokken erin, die stinken naar chemie. De illusie dat we goed bezig zijn met al die niet-natuurlijke stoffen, is dat wel goed? Een beetje vuil is heus niet erg. En handen wassen na toiletbezoek is natuurlijk wel goed. Met gewone zeep….werkt ook.
Natuurlijk is onze omgeving in Nederland best wel vervuild en hebben we veel meer te verwerken met alle prikkels en stress dan vroeger. Dat geeft steeds meer onbalans aan mensen, zeker aan de hooggevoeligen onder ons.
Praktijk de Witte Roos is er voor kinderen en ouders om meer ontspanning en balans te creeeren, voedingsadviezen te krijgen en te kijken naar de balans in uw leven.
06-28738265. Carina is gastblogger van Axel Staps, Osteopaat te Haarlem

dinsdag 19 maart 2019

Relaties in deze tijd

Een mens verlangt van nature naar verbinding en liefde met een ander mens. Maar veel mensen zijn alleen of schipperen met problemen in relaties. Keuzen in korte termijn bevrediging op alle vlakken hebben relaties veranderd en niet altijd op een goede manier.
Verbinden met iemand anders kan als je je veilig voelt. Onveiligheid uit de jeugd als je als baby of klein kindje niet optimaal hebt kunnen hechten heeft invloed op je relaties. Vanuit overtuigingen veroorzaakt door pijn en/of gemis aan hechting ontstaan problemen, als de ander bijvoorbeeld jouw pijn triggert door iets wat er wordt gezegd of gedaan of dat iemand bij je weg gaat. Dat oude verdriet van vroeger kan dan worden open gebroken, maar dat zijn we vaak niet bewust. De partner is dan de oorzaak van onze pijn en dat noemen we projectie.
Als je vast zit in projecties met je partner kom je er niet makkelijk meer uit. Dan blijf je elkaar de schuld geven en een scheiding is vaak het gevolg. Dat geeft weer pijn, boosheid en verdriet en schade in het vertrouwen in liefde.
Om uit een impasse in je relatie te komen is het nodig naar je eigen aandeel en trauma’s te kijken en of er nog voldoende liefde is om dingen samen op te lossen. Een goede relatietherapeut en een zoektocht naar jezelf kan goed helpen. Het is de bedoeling dat de oorzaak wordt aangepakt die dieper in jezelf zit. Als pijn en trauma oplost word je een vrijer en blijer mens en kan je gelijkwaardiger met een partner zijn.
In deze tijd van snelle hap en korte kontakten en weinig tijd nemen om te investeren in elkaar om veiligheid te laten ontstaan, haken velen al af als het even niet leuk meer is. We gaan dan snel verder zoeken, want we willen het leuk hebben. En zo zoeken velen naar liefde. Wordt vervolgd.
Praktijk de Witte Roos kan je helpen in je zoektocht naar jezelf met gesprekken, traumaverwerking en kontakt te maken met jezelf door cranio, massage en bewustwording. Er wordt samengewerkt met een relatietherapeute.
Carina Hipke – Praktijk de Witte Roos – Haarlem en Heemstede

donderdag 21 februari 2019

Hersenschudding? Doe er iets mee!

Hersenschudding, is alleen rust voldoende?
Het is zomer en de ramen staan wijd open in mijn werkruimte. Ik pak iets van de grond en bots tegen de raampost aan met mijn hoofd en hoor een galmend geluid. Oefff, dat doet zeer. Ach gaat wel weer over, bult erop, wrijven en ik ga gewoon werken.
Een dag later word ik niet goed, misselijk, pijn in mijn hoofd en mijn ogen doen het niet zo goed. Ik maak een afspraak bij vervangend huisarts en kan niet zelf rijden door duizeligheid. Diagnose, mevrouw u heeft een stevige hersenschudding, kan wel 2 maanden duren. Geen computer, tv of teveel licht. Teveel prikkels. Dus zit ik met 30 graden binnen met de gordijnen dicht.
Het duurde idd 2 maanden voordat ik weer volledig kon werken, maar intussen heb ik me wel laten behandelen door mijn osteopaat en collega cranio-sacraal therapeut. 
Spanning op de hersenvliezen, wiggebeen, mijn ogen en oogkas zijn gespannen en ik kan moeilijk focussen en concentreren, botjes van de schedel zijn niet meer goed beweeglijk, jukbeen zit niet lekker, grote hersenen bewegen niet optimaal en aan de andere kant van mijn schedel zit ook spanning, omdat de klap van de ene kant doorwerkt naar de andere kant. Logisch eigenlijk. In mijn nek is de hoogste nekwervel (atlas) wat verschoven waardoor ik enorme zenuwpijn krijg.
Kortom, wat zou ik moeten doen zonder osteopathie en cranio? Nu na ruim een half jaar zijn er nog af en toe plekken die willen ontladen. Alleen rust had mij niet geholpen, vaak moet je meer doen om restklachten te voorkomen of te herstellen.

Carina Hipke – www.praktijkdewitteroos.nl
Natuurgeneeskundig Therapeut/Cranio Therapeut/masseur in Haarlem en Heemstede

vrijdag 18 januari 2019

De waarde van aanraking met je hart

Mensen hebben liefdevolle aanraking nodig. Van nature heeft een mens behoefte aan nabijheid en verbinding met andere mensen. Onze maatschappij maakt dat we steeds meer op onszelf zijn en dat geeft veel eenzaamheid. Ook is lichaamskontakt belast door ongewenste grensoverschrijdende mensen. Dat is heel jammer want een knuffel, een aai of echte aandacht maakt al veel verschil. Tijd nemen voor een ander mens, dat is niet te koop, maar wel fijn.
In mijn werk als therapeut wil ik graag verschil maken. Tijd nemen voor iemand, luisteren en aandacht voor iemand die het moeilijk heeft en iets wil oplossen, zodat hij of zij beter kan functioneren in het leven. Dat er breed wordt gekeken naar oorzaken van pijn of afwezigheid van welzijn. Dat zou toch iedereen in de gezondheidszorg moeten willen. Helaas is dat niet altijd het geval.
Door bijvoorbeeld zachte massage, warmte, cranio kan het lichaam ontspannen en kan zijn eigen genezend vermogen weer aanzetten. Je hoofd even leegmaken en voelen wat je nodig hebt.
Praktijk de Witte Roos werkt met diverse werkvormen. Ook organiseert Carina binnenkort een massagecursus en meditatiecursus. Ook worden er in 2019 Uitrustweken georganiseerd met of zonder zorg in Griekenland.
Voor informatie, bel of mail mij.
In het dagelijks leven kunnen we allemaal iets bijdragen tot welzijn
Meer naar elkaar omkijken, want als iedereen naar iemand omkijkt staat niemand meer alleen.
Carina Hipke – www.praktijkdewitteroos.nl/
tel: 06-28738265/mail: carina@praktijkdewitteroos.nl

woensdag 9 januari 2019

Gezond ouder worden

Vraag een willekeurig iemand wat hij wil en het antwoord zal vaak "oud worden" zijn. Een moment later volgt dan vaak "maar wel in goede gezondheid hè en dat het hierboven (tikkend op het hoofd) allemaal nog een beetje blijft werken".

Vraag de gemiddelde 80 plusser hoe hij of zij tegen het leven aan kijkt en de meest gekregen reactie zal zijn "van mij hoeft 't allemaal niet meer".

We zijn allemaal gefascineerd door eeuwig leven en met het huidige tempo van de techniek zou het best nog wel eens binnen handbereik kunnen liggen. Maar willen we dat wel? In de huidige maatschappij is de positie van ouderen niet bijster florisant en dat moet dan wel veranderen als we allemaal 150 of ouder worden. Onze oplossing ligt nu in de genetica. Als we de genetische veroudering maar de baas zijn, is het idee, worden we nooit ziek en zijn we eeuwig gelukkig. Is dat niet wat naïef? Is het onvermogen om te sterven wel het zelfde als eeuwig leven?

Even los van de vraag of we met z'n allen nog wel op onze planeet passen en of het niet verstandiger is om eerst Mars bewoonbaar te maken, voordat we proberen onsterfelijk te worden, is er de vraag waarom willen we oud worden?
Los van de gezondheidsaspecten hangen veel meer factoren aan het ouder worden die over het algemeen als vervelender worden ervaren. Vereenzaming, verlies van zingeving, verlies van dierbaren zijn factoren die door ouderen vaak als drukkender worden ervaren dan de fysieke kwaaltjes.

Een lang, gezond leven is mooi als het een mooi leven is. Je zal maar eeuwig leven als je gebukt gaat onder de last van een jeugdtrauma. Daarnaast kan ik me ook goed voorstellen dat je op een gegeven klaar ben met alles. Dat je klaar bent met de constante verandering om je heen. Dat je klaar ben met je werk. Alles wat we ondernemen kent de fase van het nieuwe, de fase van het leren en groeien en op een gegeven moment hebben we het onder de knie en is de uitdaging er wel uit. We willen ook graag op een gegeven moment klaar zijn met onze levensprojecten.

Er zijn nu ook al mensen die de honderd passeren. In principe is het nu al, gewoon natuurlijk, mogelijk om honderdtwintig te worden.
Onderzoek lijkt aan te tonen dat de huidige 100 plussers door een aantal eigenschappen worden gekenmerkt. Naast voedingsaspecten (laag calorisch, grotendeels vegetarisch, en vooral weinig) en milieuaspecten is bezig blijven een hele belangrijke factor. Honderdplussers zitten nooit stil en hebben altijd een gevoel van zingeving. Sterke sociale en familiebanden zijn andere bepalende factoren. Goed en lang slapen schijnt ook een belangrijke rol te spelen.
Bovendien zijn heel veel ouderdomsklachten oplosbaar. Veel klachten bij ouderen hebben niet zo veel met de leeftijd te maken maar hebben gewoon een oplosbare oorzaak. In mijn osteopathie praktijk in Haarlem behandel ik op dagelijkse basis actieve ouderen die last hebben van een pijnlijk schouder tijdens het tennissen of een stijve rug bij het golven.

Het lijkt mij veel zinvoller om nu al bezig te zijn met het leiden van een gezond en zinvol leven dan te hopen op verlossing door de genetica.

Dus als je gezond èn gelukkig wilt leven zijn hier de gouden tips:
- Eet weinig.
- Koester je familie en vrienden.
- Maak nieuwe vrienden.
- Vindt en volg je passie
- Oefen je flexibiliteit.
- Vermijdt stress.

Ik wens u allen een lang en gelukkig leven!

Ik ga even een tukkie doen.

Axel Staps, osteopaat, Haarlem
Movere praktijk voor osteopathie

Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie!

dinsdag 16 oktober 2018

Big Data in de zorg

Ik zag een verontrustend item op het journaal, laatst. Het ging over een algoritme dat het aantal ziekte vrije jaren voor hart en vaatziekten kon voorspellen door de gegevens van honderdduizenden mensen te vergelijken. Het werd gebracht als een positief punt en dat is het misschien ook maar ik zag gelijk ook een kanttekening aan deze ontwikkeling.
Het is natuurlijk mooi als artsen over veel meer gegevens kunnen beschikken en daardoor veel beter kunnen bepalen wat goed is voor hun patiënten maar ik zet daar toch wat vraagtekens bij.

Allereerst waarom zou je niet bij de individuele patiënt kijken wat het beste is door te kijken naar deze individuele patiënt? De patiënt heeft iets, als arts heb je daar (een medicamenteus) antwoord op en je kijkt of de klachten van de patiënt verminderen.

Bij dit soort Big Data aangelegenheden komt er echter een ander, ogenschijnlijk onschuldig, fenomeen om de hoek kijken, preventie.

Nu vraagt u zich af, wat is er mis met preventie? Op zich niets, maar wel als dat inhoudt dat mensen zonder klachten, zonder diagnose, preventief aan de medicatie worden gezet. Nu ben ik als osteopaat in beginsel niet tegen maar ook geen fan van medicatie. Ik ben met zo'n stukje software toch enorm bang dat de belangen van anderen dan de patiënt worden gediend.

Ik geloof meer in de preventie van, voornamelijk, welvaartziekten als hart en vaat ziekten door een gezond leefpatroon. Gezond eten, niet roken dat soort dingen.
Verder hoop ik dat artsen hun kennis en kunde niet teveel laten verwateren door op dit soort, slecht transparante, computermodellen.

Wilt u nog een blogje van mijn hand lezen? Probeer dan deze met drie tips om uw goede voornemens vol te houden

Axel Staps, osteopaat
Movere praktijk voor osteopathie, Haarlem

Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie!

maandag 13 november 2017

De Relatieve Waarde Van Wetenschap

Als ik mensen spreek, krijg ik vaak de vraag of osteopathie wetenschappelijk bewezen is. Nu is dat op zich best wel het geval, al moet je voor de meeste serieuze onderzoeken wel naar het buitenland. Daar zijn namelijk instituten die de know-how en financiën hebben om goed onderzoek te doen.
Hier in Nederland worden wij als beroepsgroep regelmatig aangesproken op het gemis van wetenschappelijke onderbouwing maar ons ontbreekt dan ook het geld en de infrastructuur om aan die eis tegemoet te komen. Er zijn simpelweg geen wetenschappers die het onderwerp op willen pakken.
Als we zelf de nodige middelen bij elkaar zouden krijgen en een onderzoek op zouden zetten, krijgen we het verwijt dat we als slagers ons eigen vlees keuren.

Nu heb ik persoonlijk veel interesse voor (medische) wetenschap en erken dat de wetenschap een goede manier is om de wereld om ons heen beter te begrijpen, maar mij bekruipt de laatste tijd steeds meer een andere gedachte. Is de roep om alles wetenschappelijk te bewijzen wel terecht of zelfs wenselijk.

Als ik naar mijn eigen vak, osteopathie, kijk, zie ik wel enkele haken en ogen.
Aan een hoogwaardig onderzoek hangen eisen. Dit zijn vooral eisen om te voorkomen dat er wordt gesjoemeld tijdens de studie en zodoende de uitslag gemanipuleerd in een gewenste richting.
Eén van die eisen is bijvoorbeeld dubbelblindheid. Een studie is dubbelblind als zowel de patiënt als de behandelaar niet weet of hij een werkzaam middel krijg of geeft. Nu is er misschien voor de patiënt nog wel een constructie te bedenken waar aan deze eis wordt voldaan, maar de osteopaat weet altijd wat hij doet. Dus enkel blind is het hoogst haalbare maar dat wordt onmiddellijk afgeserveerd als onvoldoende. De uitkomsten van de studie genegeerd.

Het samenstellen van een homogene onderzoekspopulatie is ook een ondoenlijke klus. Homogeen betekend "overal gelijk",  dus allemaal dezelfde patiënten met dezelfde kenmerken. Maar wij betrekken juist het hele lichaam bij de analyse van elke individuele klacht.
Vervolgens worden we geacht bij alle patiënten het zelfde te doen. Dat zou op zich kunnen, maar dat is geen osteopathie.

Tot slot is bij ons vak de kunde van de osteopaat van belang. Dus wie voert de te onderzoeken behandeling uit, en zou die niet beter door een ander uitgevoerd kunnen worden.
Een voorbeeld hiervan is een, pas geleden uitgevoerd, onderzoek naar de werkzaamheid van cranio-sacraal therapie, waarbij men de technieken liet uitvoeren door studenten van de opleiding.

Maar al deze overwegingen ter zijde, mijn vraag was: is het nodig of wenselijk.

Laten we met het geld beginnen: Als al het onderzoek uit dezelfde potjes betaald moet worden, waar zou u voor kiezen; onderzoek naar osteopathie of kanker?
Ik zou zelf geen stuiver uitgeven aan osteopathie, als ik eerlijk ben.

Maar waarom dan wel? Om te bepalen of osteopathie werkt? Zegt een onderzoek meer dan de al 140 jaar behaalde resultaten bij onze patiënten? Om te bepalen of het altijd werkt? Dat kan ik u zo ook al vertellen, nee, natuurlijk niet. Maar dat geldt ook voor om het even welke pil. Niets helpt altijd.
Omdat alleen wetenschappelijk bewezen therapieën heilzaam zijn voor de patiënt? Werkelijk? Volgens mij is elke wetenschappelijk bewezen therapie al werkzaam voordat ie wetenschappelijk bewezen is.

De noodzaak en het nut voor gegeneraliseerde uitspraken over de werkzaamheid van osteopathie is minder omdat het op de patiënt toegesneden behandelingen zijn die door een individuele osteopaat worden gegeven. Dat is anders dan miljarden pillen uit één bron voor miljoenen patiënten wereldwijd. Dan wil je zeker weten dat het medicijn ook nut heeft.

Ik zie meer nut in
fundamenteel onderzoek naar de principes van ons vak. Dat helpt de onderbouwing en de ontwikkeling van het vak de juiste richting in en maakt osteopathie van nog grotere waarde als onderdeel van onze gezondheidszorg.

Axel Staps,
Osteopaat, Haarlem

Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie!

vrijdag 18 augustus 2017

Arbeidsgerelateerde klachten en osteopathie

Arbo, ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid zijn hot thema's tegenwoordig. Iedereen wordt geacht te werken en daarbij worden steeds hoger eisen gesteld aan productiviteit en flexibiliteit, terwijl de oude zekerheden steeds meer worden ingekrompen.

Voor bedrijven, maar ook voor werknemers is het dan ook belangrijk om actie te ondernemen om ziekteverzuim in de hand te houden. Voor werkgevers is ziekteverzuim een aanzienlijke kostenpost en met het teruglopen van de sociale zekerheden kan langdurig ziek zijn vervelende consequenties hebben voor werknemers.

Er spelen heel veel factoren een rol bij het ontstaan van, en het instandhouden van arbeidsgerelateerde klachten. Er zijn ook heel veel disciplines die zich bezighouden met het oplossen van de problemen door aanpassingen op het werk, psychologische ondersteuning, beroepsgeschiktheids-onderzoek en dergelijke. Terwijl één factor lijkt te worden onderbelicht. Het gaat altijd om een persoon met lichamelijke of mentale klachten en de eenvoudigste oplossing zou zijn om die klachten op te lossen. De betrokken werknemer kan dan gewoon weer zijn werk doen, hoeft niet overgeplaatst, outplaced of ontslagen te worden en het scheelt de werkgever een forse investering.
Het probleem is alleen dat de behandeling van arbeidsgerelateerde klachten lastig blijkt te zijn. De therapieën die zich doorgaans met dit soort klachten bezighouden hebben vaak maar betrekkelijk effect, of de trajecten zijn dusdanig lang dat het uitval uit het arbeidsproces niet voorkomt.

Toch komt deze ineffectiviteit hoofdzakelijk door een verkeerd uitgangspunt rond het ontstaan en het instandhouden van arbeidsgerelateerde klachten. Het ontstaan van de klachten heeft maar in beperkte mate te maken met de arbeidssituatie.

Arbeidsgerelateerde klachten zijn overbelastingsklachten die eerder worden veroorzaakt door een verlaging van de belastbaarheid dan door een hoge belasting.

Grofweg zijn arbeidsgerelateerde klachten in te delen in twee groepen: mentale klachten en fysieke klachten. Voorbeelden van de eerste groep zijn burnout en chronische vermoeidheid en onder de tweede groep vallen bijvoorbeeld rugpijn en r.s.i. Hoofdpijn is een klacht die tot beide categorieën kan behoren en er is in bijna alle gevallen een wisselwerking tussen mentale processen en fysieke (fysiologische) processen. Om arbeidsgerelateerde klachten aan de basis, lees de werknemer, aan te pakken heb je een therapie nodig met een brede visie op ziekte en gezondheid.

Een van die therapieën is osteopathie. Osteopathie onderzoekt en behandelt het bewegingsapparaat zoals gewrichten en bindweefselstructuren, interne organen en de schedel en hersenen.
De behandeling van interne organen is belangrijk omdat het functioneren van bijvoorbeeld de armen, rug en benen kunnen worden gestoord door bewegingsverlies van interne organen. Spanning in bindweefsel rond die organen wordt doorgeleid naar het bewegingsapparaat. Het bemoeilijkt zo het bewegen, waardoor weefsel overbelast raakt.
Ook is een goede functie van de interne organen belangrijk voor het goed functioneren van het herstelvermogen.
De behandeling van centraal neurologische structuren via de schedel heeft invloed op het herstelvermogen door het effect ervan op het vegetatieve zenuwstelsel. Daarnaast kan je met specifieke technieken invloed uitoefenen op bepaalde stressreacties.

Arbeidsgerelateerde klachten zijn door de sociaaleconomische implicaties klachten die snel, effectief en permanent moeten worden opgelost. Osteopathie vormt hierbij een waardevolle aanvulling op de, liefst multidisciplinaire, aanpak.

Axel Staps, osteopaat te Haarlem

Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie

woensdag 17 mei 2017

Zoekt u een therapeut?

Het zal u maar gebeuren, heeft iets waar niemand u van af kan helpen. U heeft pijn, maar de dokter kan niets vinden. 
U bent bij de specialist geweest maar op de scan is niets te zien. Overweegt u daarom het alternatieve circuit? Vindt dan maar eens de therapie of therapeut die bij u past.

Iedereen met een gezondheidsprobleem kent dat wel. Iedereen kent wel een buurvrouw die het zelfde had of een nicht die zweert bij appeltjestherapie.  Zodra je te maken hebt met alternatieve therapieën wordt de wereld onoverzichtelijk. 

Zolang je nog in het reguliere circuit zit, is het netjes gestructureerd. U gaat eerst naar de huisarts en die verwijst u door naar een specialist als hij het niet zelf op kan lossen. U bent over het algemeen ook prima op uw plek bij de arts in uw eigen ziekenhuis, en mocht uw probleem te ingewikkeld zijn komt u redelijk vanzelf bij een andere arts die nog gespecialiseerder is. De infrastructuur is duidelijk en werkt prima.

Maar wat als alle pillen u geen oplossing bieden. Als de dokter zegt dat u er "mee moet leren leven"? Wat als u dat niet kan of niet wilt?

Een alternatieve therapie kan een oplossing zijn voor uw probleem. Er zijn echter zoveel therapieën, dat u snel door de bomen het bos niet meer ziet. Omdat het alternatieve circuit, door het reguliere circuit, snel wordt gezien als kwakzalverij zal de (huis)arts u niet snel (kunnen) helpen met het maken van een goede keus. 

Misschien dat onderstaande tips u helpen om wijs te worden uit het aanbod. Ik som een aantal punten op waar u op kunt letten. Zo kiest u hopelijk makkelijker de therapie die bij u past, maar houdt u ook tijdens het therapietraject zelf de regie.

Beroepsorganisatie

Elke serieuze therapie is serieus georganiseerd. Een goede beroepsorganisatie is een kenmerk van kwaliteit. Kijk maar naar uw huisarts, die zal lid zijn van het NHG, het Nederlands Huisartsen Genootschap. Een beroepsorganisatie bewaakt de ontwikkeling van een vak en zet beleid uit ter kwaliteitsbevordering. Heeft de beoogde therapie geen beroepsvereniging, wees dan alert. 

Register

Een kwaliteitsregister is een algemeen geaccepteerd middel voor de borging van de kwaliteit. Check wel even of het register exclusief is. Zijn er (strenge) eisen waaraan therapeuten moeten voldoen om er in te mogen staan? Houdt het register toezicht op b.v. nascholing en dergelijke?

De therapie zelf

Als u dan uiteindelijk een keuze heeft gemaakt, en u zit tegenover een therapeut, wat dan?
Houdt in ieder geval in gedachte dat u daar zit met een heel concreet doel. En u bent de baas! Laat u uitvoerig informeren over de diagnose, aantal behandelingen en de kosten. De diagnose is bij een alternatieve therapie zelden één woord eindigend op itis, zoals de diagnose van de dokter (en ik overdrijf hier uiteraard licht). Een uitgebreider verhaal hoeft dus niet per definitie slecht te zijn, maar beoordeel wel of u het kunt begrijpen en of u uzelf er enigszins in herkent. Als u twijfels heeft is dat vaak niet voor niets.

Is de therapeut via een logische weg tot zijn conclusie gekomen? Heeft hij een onderzoek verricht en bevindingen gedaan die logisch aansluiten bij de uiteindelijke diagnose? Zo niet, wees alert en vraag uit. Heeft de therapeut één middeltje voor alle kwalen? Mijn advies? pak zo snel mogelijk uw spullen en zeg vriendelijk gedag. 

Worden er ingewikkelde leefregels van u geëist? Wees alert! soms wordt het niet navolgen van deze regels aangegrepen als excuus waarom de therapie niet werkt. Een integer therapeut zal met u zoeken naar een oplossing maar uiteindelijk concluderen dat de therapie niet bij u past en u adviseren niet door te gaan. Een kwakzalver echter, zal u zolang mogelijk aan het lijntje proberen te houden.  

Maar het aller belangrijkste is natuurlijk: werkt de therapie voor u? Elke therapeut kan aangeven hoe snel u kunt merken dat de therapie werkt. Deze inschatting heeft natuurlijk een bepaalde bandbreedte, maar vraag op voorhand hoelang de therapeut denk nodig te hebben en spreek hem er gerust op aan als die verwachting niet uit lijkt te komen. Heeft de therapeut hier geen bevredigende verklaring voor, wees dan wederom alert. Wordt uzelf verantwoordelijk gehouden voor het uitblijven van een effect? Dit is altijd een zwakte bod en mogelijk een teken dat u niet op uw plaats bent. 
Lange therapietrajecten zijn altijd een beetje verdacht. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, zoals bepaalde psychische klachten, maar het lichaam is van nature instaat om snel te herstellen, mits de juiste hulp wordt geboden. Als een therapie veel tijd (en behandelingen) nodig heeft, werkt het dan wel of is het het natuurlijk herstel dat uiteindelijk het effect sorteert.

Kosten

De kosten van de reguliere zorg (huisarts, fysiotherapeut) worden vaak rechtstreeks verhaald op de zorgverzekering. U merkt er alleen iets van als de afrekening van uw eigen risico op de mat valt.
Alternatieve therapieën wordt niet, of slechts deels vergoed en altijd vanuit een aanvullend pakket. Een eventuele vergoeding zegt op zich niets over de kwaliteit van de therapie omdat zorgverzekeringen zelf bepalen wat ze wel en niet vergoeden en in welke mate. U moet over het algemeen dus zelf een deel betalen van een alternatieve therapie. De kosten van een behandeling zijn wel een indicatie of u te maken heeft met een integere therapeut, of met een kwakzalver. Maak, voor u aan een therapie begint, een inschatting of de kosten redelijk en logisch in verhouding staan tot het gebodene. Elke therapeut heeft kosten die u, collectief als zijn patiënten, moet dragen. Dus wat zijn de kosten voor de therapie, ten opzichte van bijvoorbeeld de tijd dat de therapeut met u bezig is? Heeft hij een groot pand en dus een hoge huur? 
Krijgt u middelen voorgeschreven? Vraag gerust naar de inkoopsprijs. Een integer therapeut heeft hier misschien een kleine marge op en zal u dat ook gewoon vertellen. Iemand die minder integer is zal alle vragen op dit vlak ontwijken.

Door op deze punten te letten kunt u, als patiënt, zelf al een belangrijke schifting maken in de  hele therapiebrij. U bent waarschijnlijk sneller daar waar u ook echt geholpen kunt worden en sneller weg daar waar u aan het lijntje wordt gehouden.

Rest mij nog u een spoedig herstel en veel gezondheid toe te wensen



Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie

donderdag 20 april 2017

U Moet Er Maar Mee Leren Leven

Heel veel mensen hebben vervelende klachten waar ze maar niet van af komen. Ik zie, samen met mijn collega-therapeuten van allerlei disciplines, dagelijks mensen met gezondheidsproblemen die soms wel tientallen jaren bestaan. Deze mensen zijn bijna zonder uitzondering al bij de huisarts, fysiotherapeut, manueeltherapeut, medisch specialist en dergelijke geweest. Ik ben als osteopaat nog steeds niet de eerste waar mensen aan denken, maar dat hoeft ook niet.

Het is ook zeker niet zo dat ik hautain afgeef op wat de reguliere medische wereld heet te zijn. Ik ben zelf met veel plezier fysiotherapeut geweest en onderschrijf het belang van dit vak van harte. Ik ben ook enorm blij dat ik in een land woon waar ik naar een huisarts of een ziekenhuis kan als ik ernstig ziek wordt en er verzekerd van ben dat ik de allerbeste medische zorg krijg. Mijn wereld is niet zwart/wit en daarom wordt ik zo langzamerhand wel een beetje moe van de scepsis rond mijn vak. Vaak is de kritiek slecht gefundeerd, gebaseerd op halve kennis en vooringenomenheid. Vandaar dat ik via deze blog maar eens een lans wil breken voor wat de alternatieve therapieën heet te zijn.

Natuurlijk zit en een vleugje zelfpromotie achter dit verhaal, maar de belangrijkste drijfveer is om de huidige koers die de publieke opinie krijgt een beetje bij te sturen. Onder aanvoering van onder anderen de vereniging tegen kwakzalverij lijkt er een maatschappij-brede verkettering gaande van alles en iedereen die niet op een universiteit medicijnen (let op ik gebruik bewust niet het woord geneeskunde) heeft gestudeerd.

De eerder genoemde vereniging tegen kwakzalverij heeft haar definitie voor kwakzalver zodanig aangepast dat praktisch iedereen die geen arts is er onder valt. Zowiezo alle alternatieve therapieën, zonder onderscheidt en owee als je als arts een dezer therapieën bedrijft. Is dat terecht? Ik denk het niet. Als de reguliere medische wetenschap de wijsheid inderdaad in pacht had, had ik er volkomen vrede mee. Ga ik lekker wat anders doen, bonsaiboompjes kweken ofzo. Maar jammer genoeg is dat niet zo. Er zijn vele duizenden patiënten die gezondheidsproblemen hebben die hun heil niet vinden bij de (huis) arts. Dit wordt dan vervolgens afgedaan als "psychisch" en verder genegeerd, maar de patiënt is ook een persoon, een mens die lijdt en die persoon heeft recht op een alternatief.

Om het onderscheidt te maken tussen regulier en alternatief (en eigenlijk tussen goed en slecht) worden vaak dezelfde argumenten gebruikt die ik hier in ieder geval een beetje wil relativeren.

1. Wet BIG.

Allereerst kennen we in Nederland de wet BIG, de wet "Beroepen Individuele Gezondheidszorg". Dit is een lijst van praktisanten van een bepaalt aantal disciplines. Het is een lijst van dokters, zeg maar, gegroepeerd naar wat voor dokter je bent. Er staan niet alleen artsen in, maar bijvoorbeeld ook fysiotherapeuten, omdat fysiotherapie "op de lijst staat". De Wet BIG stamt uit 1993 en toen is dat lijstje van beroepen samengesteld. Vanaf dat moment is er een duidelijk onderscheidt (wettelijk) ontstaan tussen "regulier" en "alternatief". Je staat erin of niet, zeg maar.

Alleen is dat eigenlijk niet terecht. De wet was namelijk juist bedoeld om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen zorg te verlenen, met een eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast heeft de wet als functie om:
  • de kwaliteit van de uitoefening van de gezondheidszorg te bewaken en zorgvragers te behoeden tegen onzorgvuldig handelen door zorgverleners.
  • daar waar nodig zaken apart regelen (alleen voor bepaalde handelingen en bepaalde beroepen)


Plat gezegd: de wet is bedoeld als bescherming van patiënten tegen onbevoegd en schadelijke handelingen. Daarom staan chirurgen en medicijnverstrekkende disciplines in de BIG. Vanuit dat uitgangspunt zou fysiotherapie er eigenlijk niet in hoeven staan omdat het geen potentiële gevaarlijke therapie is. Het regelt wie wat mag doen, zodat de bakker vervolgt kan worden als hij besluit openhart-operaties uit te voeren in zijn vrije tijd.
De wet maakt juist de inzet van alternatieve therapieën mogelijk door de bevoegdheden te kaderen.

2. Wetenschap.

Een ander veel gebruikt argument is dat alternatieve therapieën niet wetenschappelijk bewezen zouden zijn. Nu valt dat vaak ontzettend mee en wordt er ontzettend veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar alternatieve therapieën, maar daar gaat het niet eens om.
Als je stelt dat een bewering niet wetenschappelijk is onderbouwd door onderzoek, kun je niets zeggen over de juistheid van de bewering. Je kunt dus pas zeggen dat een alternatieve therapie niet werkt als je het hebt onderzocht. Het argument dat een therapie niet werkt omdat er geen wetenschappelijk bewijs voor is, is dus fundamenteel onjuist.

3. Denkmodellen

Alternatieve therapieën worden vaak simpelweg afgerekend op de basisvisie van de therapie in kwestie. Eigenlijk is het zo dat hoe verder het denkmodel afstaat van het huidige, algemeen geaccepteerde, reguliere denkmodel, hoe onjuister dit denkmodel wordt gevonden. 
Dit punt haakt in op het vorige punt, wetenschap. In discussies met reguliere artsen worden alternatieve therapieën al snel afgedaan als onzin omdat de gedachte niet strookt met de kennis die de betreffende arts hanteert. Dit is met een mooie wetenschappelijke uitspraak "Authority based". Dus een mening die op autoriteit (van het medisch model) is gebaseerd. Men vindt dat het niet klopt. Wetenschappelijk gezien is dit de zwakst mogelijke uitspraak.

De argumenten tegen alternatieve therapieën zijn dus zwak en discutabel. Maar So What? De huisarts weet toch wel wat goed voor me is?
Nou ja, niet altijd dus. De uitspraken "we kunnen niets voor u doen" en " u moet er maar mee leren leven" horen niet thuis in de gezondheidszorg. De patiënt heeft recht op een oplossing van zijn klachten en een betere samenwerking tussen "regulier" en "alternatief" is op zijn plaats.

Axel Staps D.O.-mro


Axel Staps is osteopaat te Haarlem en gespecialiseerd in het oplossen van chronisch gezondheidsklachten.


Interessant? Abonneer u op deze blog of lees ook deze blog over osteopathie!